Την παλιά εποχή στις πρωτόγονες (!) χρηματιστηριακές αγορές όταν κάποιος έπαιρνε δάνειο από μια τράπεζα, εκείνη φρόντιζε να δίνει τα χρήματά της μόνο σε αξιόπιστους πελάτες και παρακολουθούσε στενά την αποπληρωμή των δόσεων.
Σήμερα όμως ζούμε στην εποχή του Deregulation και αφήσαμε τις αγορές χρήματος ελεύθερες να δημιουργούν χρηματιστηριακά εργαλεία χωρίς κανέναν έλεγχο, επίβλεψη ή παρακολούθηση. Έτσι, οι αμερικανικές κυρίως τράπεζες άρχισαν να μαζεύουν τα δάνεια που έδιναν σε….
πακέτα εκατοντάδων ή χιλιάδων δανείων και να τα μεταπωλούν με τη μορφή ομολόγων σε τρίτους που συχνά και εκείνοι με τη σειρά τους τα ένωναν με άλλα και τα ξαναπουλούσαν για τρίτη, τέταρτη, πέμπτη κ.λπ. φορά.
Για την τράπεζα αυτό ήταν υπέροχο αφού αντί να περιμένει χρόνια να αποπληρωθεί το δάνειο το πούλαγε αμέσως και έτσι είχε άμεσα κέρδη. Για τους χρηματιστές ήταν επίσης υπέροχο αφού τα ομόλογα που αντιπροσώπευαν αυτά τα δάνεια έδιναν μεγαλύτερη απόδοση (επιτόκιο) από τα κρατικά ομόλογα χωρίς σχεδόν κανένα κίνδυνο.
Φυσικά τα δάνεια προς ιδιώτες εμπεριέχουν πάντοτε κάποιον κίνδυνο. Ακόμη όμως και αν ο δανειολήπτης δεν μπορούσε να πληρώσει ο δανειστής θα έπαιρνε τα λεφτά του πουλώντας το σπίτι του οφειλέτη μια και τα δάνεια αυτά ήταν πάντα ενυπόθηκα, δηλαδή δίδονταν με εγγύηση είτε το σπίτι που αγόραζε κάποιος είτε το σπίτι που ήδη είχε αν το δάνειο το ζητούσε για άλλο σκοπό.
Σύντομα όμως, αυτή η όμορφη πρακτική άρχισε να δυσλειτουργεί:
Αφού η τράπεζα πουλούσε άμεσα το δάνειο σε τρίτους και έπαιρνε αμέσως τα λεφτά της πίσω δεν είχε κανένα λόγο να ελέγχει την αξιοπιστία των δανειοληπτών. Έτσι δόθηκαν τεράστια ποσά σε ανθρώπους που δεν μπορούσαν να τα πληρώσουν παρά μόνο, συνάπτοντας ακόμη μεγαλύτερα δάνεια.
Μετά το αρχικό μπουμ που έφερε η κυκλοφορία τόσου χρήματος στην αγορά, οι τιμές των ακινήτων άρχισαν να πέφτουν και πλέον η κατάσχεση και πώλησή τους δεν ήταν αρκετή για να καλυφθεί το σύνολο της αξίας των δανείων της υποθήκης τους.
Τα επιτόκια ανέβηκαν και μαζί με αυτά το ποσό των δόσεων και συνεπώς οι χρεοκοπίες όσων ιδιωτών είχαν λάβει δάνειο με εγγύηση το σπίτι τους.
Όλα αυτά ήταν γνωστά εδώ και πολύ καιρό αλλά όσο η μηχανή έβγαζε χρήματα κανείς δεν ήταν διατεθειμένος να σκοτώσει την κότα που έκανε τα χρυσά αυτά. Όταν όμως το πράγμα έφτασε στο απροχώρητο και οι δανειζόμενοι που δεν μπορούσαν να πληρώσουν τα χρέη τους έγιναν πολλοί η φούσκα έσκασε και άρχισαν οι χρεοκοπίες όσων είχαν επενδύσει στην αγορά των δανείων.
Πρώτες άρχισαν φυσικά να χρεοκοπούν οι εταιρείες που επένδυαν μεγάλα ποσά σε ομόλογα δανείων. Ειδικά μάλιστα όσες επένδυαν στα λιγότερο ασφαλή (subprime) δάνεια. Κάποια στιγμή όμως έγινε αντιληπτό πως:
Αφού αυτές οι εταιρείες διαχειρίζονταν χρήματα τρίτων όλοι αυτοί θα αντιμετώπιζαν οικονομικά προβλήματα. Έτσι θα έπρεπε να πουλήσουν άλλες μετοχές ή ομόλογα για να καλύψουν τις ζημιές τους και να αποκτήσουν ρευστότητα. Έτσι όμως αυξάνεται η προσφορά μετοχών στην αγορά και πέφτουν σημαντικά οι τιμές τους.
Οι τράπεζες έχουν δανείσει μεγάλα ποσά σε χρηματιστηριακές εταιρείες. Όταν λοιπόν χάνονται χρήματα στο χρηματιστήριο οι εταιρικοί πελάτες τους δεν μπορούν να πληρώσουν τα χρέη τους και οι τράπεζες χάνουν κι αυτές λεφτά.
Με όλα αυτά τα ανεξέλεγκτα δάνεια που έχουν δοθεί κανείς δεν ξέρει πόσα δόθηκαν σε αναξιόπιστους πελάτες που θα χρεοκοπήσουν. Έτσι, κανείς δεν γνωρίζει πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα. Όλοι λοιπόν φοβούνται το χειρότερο.
Τα παραπάνω εξηγούν ελπίζω αρκετά καθαρά το τι έγινε μέχρι σήμερα. Τώρα όμως που έσκασε το πρόβλημα τι γίνεται; Οι χρηματιστηριακές αγορές βγαίνουν και φωνάζουν δώστε ρευστότητα στην αγορά (δηλαδή στους ίδιους). Με άλλα λόγια αφού τα έκαναν θάλασσα, βγάζοντας όμως στην πορεία τεράστια κέρδη, τώρα ζητούν από τις κεντρικές τράπεζες, δηλαδή από το κράτος, να τους δώσει δάνεια με χαμηλό επιτόκιο (με άλλα λόγια επιδοτούμενο από εμάς) ώστε να μην καταρρεύσει η αγορά και να συνεχίσουν να τα οικονομάνε.
Θα τους άξιζε και με το παραπάνω αλλά δυστυχώς δεν μπορούμε να τους αφήσουμε να χρεοκοπήσουν. Αν αρχίσουν να καταρρέουν οι τράπεζες η οικονομία μας θα το πληρώσει πολύ ακριβά. Το σωστό είναι από τη μια μεριά να τους σώσουμε αλλά από την άλλη να μπουν αυστηροί κανόνες στην αγορά ώστε κανείς να μην παίζει με χρηματοοικονομικά εργαλεία που δεν καταλαβαίνει. Έτσι, θα κερδίζουν μεν λιγότερα αλλά η αγορά θα γίνει πιο αξιόπιστη.
Αυτό όμως δεν φαίνεται πως θα συμβεί μια και το καθεστώς των δυτικών χωρών δεν είναι πλέον δημοκρατία αλλά εταιρειοκρατία . Οι εταιρείες μέσω της χρηματοδότησης των πολιτικών ελέγχουν το κράτος, ψηφίζουν τους νόμους που θέλουν και επιβάλουν την πολιτική που τις εξυπηρετεί.
Έτσι, θα αναγκάσουν τις κεντρικές τράπεζες να κάνουν ό,τι βολεύει για να τη βγάλουν και πάλι καθαρή τι συντομότερο με μόνες εξαιρέσεις όσους ρισκάρισαν υπερβολικά πολύ. Και θα συνεχίσουν ανεξέλεγκτοι τα ίδια μέχρι η κατάσταση να γίνει τόσο τραγική που κανείς δεν θα μπορεί να τη σώσει,
Τότε δυστυχώς ο ουρανός θα πέσει πάνω στο κεφάλι όλων μας.
Καλημέρα θλίψη.
www.eeei.gr